Mề đay được đặc trưng bởi các vết sưng, rất ngứa, có hoặc không có các nốt ban đỏ xung quanh. Mề đay có thể là cấp tính hoặc mãn tính, tự phát hoặc có nguyên nhân. Mề đay, ảnh hưởng đến khoảng 20 phần trăm số người vào một thời điểm nào đó trong cuộc đời của họ. Nó có thể được kích hoạt bởi nhiều chất hoặc tình huống và thường bắt đầu bằng một mảng da ngứa chuyển thành viền sưng đỏ.
TỔNG QUAN
Nếu bạn có những nốt sưng màu da hoặc màu đỏ xuất hiện rồi biến mất nhanh chóng, thì đó không phải là vết côn trùng cắn đơn giản. Phát ban da có thể là phát ban và ngứa do mày đay, triệu chứng có thể từ nhẹ đến nặng. Phát ban, còn được gọi là mày đay, ảnh hưởng đến khoảng 20 phần trăm số người vào một thời điểm nào đó trong cuộc đời của họ. Cào gãi, đồ uống có cồn, tập thể dục và căng thẳng cảm xúc có thể làm ngứa trầm trọng hơn.
NGUYÊN NHÂN GÂY NỔI MỀ ĐAY
- Một số thực phẩm (đặc biệt là đậu phộng, trứng, các loại hạt và tôm cua)
- Các loại thuốc, chẳng hạn như thuốc kháng sinh (đặc biệt là penicillin và sulfa), aspirin và ibuprofen
- Côn trùng đốt hoặc cắn
- Các kích thích vật lý, chẳng hạn như áp lực, lạnh, nóng, tập thể dục hoặc tiếp xúc với ánh nắng mặt trời
- Mủ cao su
- Truyền máu
- Nhiễm trùng do vi khuẩn, bao gồm nhiễm trùng đường tiết niệu và viêm họng liên cầu khuẩn
- Nhiễm virus, bao gồm cảm lạnh thông thường, bệnh bạch cầu đơn nhân nhiễm trùng và viêm gan
- Lông của thú cưng
- Phấn hoa
- Một số loại cây
TRIỆU CHỨNG
Các triệu chứng có thể kéo dài từ vài phút đến vài tháng – hoặc thậm chí nhiều năm.
Mặc dù giống với vết cắn của bọ, mày đay khác nhau ở một số điểm:
- Phát ban có thể xuất hiện trên bất kỳ khu vực nào của cơ thể; chúng có thể thay đổi hình dạng, di chuyển xung quanh, biến mất và xuất hiện lại trong một khoảng thời gian ngắn.
- Các nốt sưng – sẩn phù màu đỏ hoặc màu da giới hạn rõ ràng – thường xuất hiện đột ngột và biến mất nhanh chóng.
- Nhấn vào trung tâm của tổn thương màu đỏ làm cho nó chuyển sang màu trắng – một quá trình được gọi là “blanching”.
Có hai loại mày đay– ngắn hạn (cấp tính) và dài hạn (mãn tính). Mặc dù cả hai đều không nguy hiểm đến tính mạng trong hầu hết trường hợp, tuy nhiên nếu có bất kỳ triệu chứng nào liên quan đến hô hấp như khó thở, nuốt nghẹn đều cần được chăm sóc khẩn cấp ngay lập tức.
Phát ban mãn tính xảy ra gần như hàng ngày trong hơn sáu tuần và thường ngứa. Mỗi phát ban kéo dài ít hơn 24 giờ. Chúng không bầm tím cũng như không để lại sẹo. Chúng thường không có yếu tố kích hoạt có thể nhận dạng được.
Nếu phát ban của bạn kéo dài hơn một tháng hoặc nếu chúng tái phát theo thời gian, hãy gặp bác sĩ chuyên khoa dị ứng, họ sẽ xem xét bệnh sử và khám sức khỏe toàn diện để thử và xác định nguyên nhân gây ra các triệu chứng của bạn. Thử nghiệm da có thể cần thiết để xác định các yếu tố kích hoạt.
ĐÓ LÀ MỀ DAY HAY PHÙ MẠCH?
Phù mạch – sưng mô bên dưới bề mặt da – có thể bị nhầm lẫn hoặc liên quan đến nổi mề đay. Nó có thể được gây ra bởi phản ứng dị ứng, thuốc hoặc sự thiếu hụt di truyền của một số enzym. Các triệu chứng sau đây có thể gợi ý phù mạch:
- Sưng ở mắt hoặc miệng
- Sưng tay, chân hoặc cổ họng
- Khó thở, co thắt dạ dày hoặc sưng mí mắt
Cách tốt nhất để xác định các triệu chứng của bạn là nói chuyện với bác sĩ chuyên khoa dị ứng, người có thể chẩn đoán và điều trị mày đay và phù mạch.
CHẨN ĐOÁN
Trong một số trường hợp, nguyên nhân là rõ ràng, ví dụ: một người ăn đậu phộng hoặc tôm, sau đó bùng phát trong một thời gian ngắn. Các trường hợp khác đòi hỏi khai thác bệnh sử kĩ lưỡng của cả bệnh nhân và bác sĩ vì có nhiều nguyên nhân có thể xảy ra. Nếu nổi mề đay trong một thời gian dài, nguyên nhân thường không được xác định.
Một đợt phát ban thường không yêu cầu xét nghiệm. Nếu nghi ngờ dị ứng thực phẩm, hãy cân nhắc theo dõi những gì bạn ăn. Điều này sẽ giúp bạn khám phá liệu có mối liên hệ nào giữa những gì bạn ăn và thời điểm bạn nổi mề đay hay không.
Phát ban mãn tính nên được đánh giá bởi bác sĩ dị ứng, khai thác kĩ tiền sử bản thân và gia đình, các chất mà bạn tiếp xúc ở nhà và tại nơi làm việc, tiếp xúc với vật nuôi hoặc động vật khác và bất kỳ loại thuốc nào bạn đã dùng gần đây. Nếu bạn đang ghi nhật ký thực phẩm, hãy đưa nó cho bác sĩ dị ứng của bạn.
Bác sĩ dị ứng của bạn có thể muốn tiến hành các nghiệm pháp ở da, xét nghiệm máu và xét nghiệm nước tiểu để xác định nguyên nhân gây ra mề đay. Nếu một loại thực phẩm cụ thể là nguyên nhân bị nghi ngờ, bác sĩ có thể làm test lẫy da hoặc xét nghiệm máu để xác định chẩn đoán; sau khi xác định được yếu tố kích hoạt, bạn có thể sẽ được khuyên nên tránh thực phẩm đó và các sản phẩm làm từ nó.
Trong trường hợp nghi ngờ viêm mạch máu, bác sĩ có thể tiến hành sinh thiết da và gửi đến bác sĩ chuyên khoa để kiểm tra dưới kính hiển vi.
QUẢN LÝ VÀ ĐIỀU TRỊ
- Tránh các tác nhân đã biết
- Gặp bác sĩ dị ứng, để tìm kiếm các tác nhân gây phát ban của bạn và có thể đề nghị dùng thuốc để ngăn ngừa phát ban hoặc giảm mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng. Việc bác sĩ dị ứng của bạn đề xuất phương pháp điều trị chỉ có sẵn theo toa hay phương pháp điều trị không kê đơn sẽ phụ thuộc vào một số yếu tố, bao gồm cả mức độ khó chịu của phát ban.
Thuốc kháng histamin là phương pháp điều trị nổi mề đay thường được khuyên dùng. Cơ chế tác động của thuốc là ngăn chặn tác dụng của histamin, một chất hóa học trong da có thể gây ra các triệu chứng dị ứng, bao gồm cả nổi mề đay. Thuốc kháng histamine không gây buồn ngủ được ưu tiên hơn. Chúng có hiệu quả và tác dụng kéo dài (có thể dùng mỗi ngày một lần) và có ít tác dụng phụ. Bác sĩ dị ứng của bạn có thể đề nghị kết hợp hai hoặc ba loại thuốc kháng histamine để điều trị, cùng với chườm lạnh hoặc kẽm dưỡng để giảm bớt các triệu chứng.
