1. Đốm nâu và tàn nhang là gì?
Đốm nâu và tàn nhang thường xuất hiện trên vùng da tiếp xúc với ánh nắng mặt trời. Sự khác biệt giữa tàn nhang và đốm nâu là tàn nhang mờ dần vào những tháng mùa đông trong khi đốm nâu vẫn tồn tại khi không có sự kích thích của tia cực tím (UV) . Tàn nhang và đốm nâu có thể xuất hiện ở cùng một người và các yếu tố nguy cơ đối với cả hai thường giống nhau.
2. Đối tượng nào sẽ dễ bị tàn nhang?
Tàn nhang rất phổ biến ở những người da trắng, đặc biệt là ở trẻ em có mái tóc đỏ (gen MC1R được cho là gen liên quan chính).Đây là một đặc điểm di truyền đôi khi cũng ảnh hưởng đến những người có tuýp da sẫm màu hơn.
3. Nguyên nhân gây ra tàn nhang?
Tàn nhang có màu nâu do sắc tố melanin. Melanin được tạo ra bởi các tế bào hắc tố và khuếch tán vào các tế bào sừng. Sản xuất melanin bởi các tế bào hắc tố giảm trong những tháng mùa đông và tăng lên khi da tiếp xúc với bức xạ tia cực tím trong ánh sáng mặt trời. Màu sắc da do sự tích tụ cục bộ của hắc tố melanin trong tế bào sừng. Tàn nhang không có sự gia tăng số lượng tế bào hắc tố.
4. Các đặc điểm lâm sàng của tàn nhang?
Tàn nhang thường xuất hiện ở vùng mặt giữa và đôi khi lan rộng hơn từ thời thơ ấu cho tới khi lớn. Khi người đó già đi, loại tàn nhang này thường trở nên ít rõ ràng hơn. Chúng nổi bật hơn vào mùa hè nhưng mờ đi đáng kể hoặc biến mất vào mùa đông. Tàn nhang thường có đường kính dưới 3 mm.
Ngoài nhu cầu cần chống nắng, chúng không cần điều trị gì đặc biệt.
5. Đốm nâu là gì?
Đốm nâu là những sang thương phẳng màu nâu với bờ rõ. Loại phổ biến nhất là đốm nâu do ánh sáng thường xuất hiện ở tuổi trung niên và là kết quả của tác hại ánh nắng mặt trời. Chúng thường được tìm thấy nhiều nhất trên mặt và tay, kích thước lớn hơn và rõ ràng hơn tàn nhang. Các loại đốm nâu khác bao gồm ink spot lentigo và đốm nâu đơn giản.
6. Đối tượng nào dễ bị đốm nâu?
Đốm nâu phổ biến ở những người có làn da trắng, nhưng chúng cũng thường xuất hiện ở những vị trí tiếp xúc với ánh nắng mặt trời ở những người dễ rám nắng hoặc những người có làn da sẫm màu tự nhiên. Đốm nâu phổ biến sau 40 tuổi, nhưng chúng cũng có thể hiện diện ở những người trẻ tuổi.
7. Nguyên nhân gây ra đốm nâu do ánh sáng?
Đốm nâu do ánh sáng gây ra do bức xạ UV từ việc tiếp xúc với ánh nắng mặt trời hoặc các dạng bức xạ UV khác như điều trị y tế (ví dụ: liệu pháp quang học ) hoặc sử dụng buồng tắm nắng. Khi sinh thiết, một đốm nâu do ánh sáng có sự gia tăng của các tế bào sừng tạo thành các chốt lưới và cũng thường có sự gia tăng số lượng tế bào hắc tố.
8. Các đặc điểm lâm sàng của đốm nâu do ánh sáng là gì?
Đốm nâu do ánh sáng có xu hướng tồn tại trong thời gian dài và chúng không biến mất vào mùa đông mặc dù chúng có thể mờ đi, kích thước khác nhau từ vài mm đến vài cm đường kính. Màu sắc có xu hướng đồng nhất trên toàn bộ sang thương, có màu nâu nhạt hơi vàng hoặc hơi xám. Bờ của tổn thương được xác định rõ ràng và bờ không đều có thể giống hình vỏ sò, bề mặt có thể khô hoặc có vảy nhẹ.
Một hoặc nhiều sang thương dày sừng tiết bã có thể phát sinh từ một đốm nâu do ánh sáng.
Điều quan trọng là phải phân biệt một đốm nâu do ánh sáng vô hại nhưng không điển hình với một khối u ác tính melanoma sớm và các loại dưới tuýp của nó: đốm nâu maligna và u hắc tố lentiginous. Khi các tổn thương không điển hình về mặt lâm sàng, soi da hoặc mô học nên được tiến hành bằng cách loại bỏ hoàn toàn sang thương bằng phẫu thuật cắt bỏ để kiểm tra mô bệnh học.
9. Đốm nâu và tàn nhang được chẩn đoán như thế nào?
Hầu hết tàn nhang và đốm nâu có thể dễ dàng được chẩn đoán lâm sàng bởi một bác sĩ chuyên khoa da liễu. Nếu có bất kỳ nghi ngờ nào về việc vết màu nâu này có thể là ung thư hay không, tổn thương nên được theo dõi (bằng kỹ thuật soi da dermoscopic) hoặc cắt bỏ để làm mô bệnh học.
10. Chẩn đoán phân biệt của tàn nhang và đốm nâu do ánh sáng là gì?
Vết nâu cũng có thể là dày sừng ánh sáng (tổn thương do ánh nắng mặt trời) hoặc dày sừng tiết bã trong đó có sự tăng sinh tế bào sừng. Dày sừng ánh sáng và dày sừng tiết bã có xu hướng nhiều vảy và dày hơn so với đốm nâu do ánh sáng. Tăng sắc tố ở mặt cũng có thể là do nám, một tình trạng rối loạn sắc tố mãn tính .
Các vết nâu khác
- dày sừng ánh sáng
- dày sừng tiết bã
11. Cách điều trị đốm nâu và tàn nhang?
Ngăn ngừa vết nâu
Không phải tất cả các vết nâu trên da đều có thể phòng ngừa được. Chống nắng cẩn thận sẽ làm giảm số lượng các đốm nâu do ánh sáng mới. Tránh nắng và sử dụng quần áo chống nắng sẽ hiệu quả hơn nhiều so với chỉ sử dụng kem chống nắng. Kem chống nắng phải có chỉ số chống nắng cao (SPF 50+) và khả năng che phủ phổ rộng tốt, đồng thời chúng nên được thoa nhiều lần và lặp lại thường xuyên.
Điều trị vết nâu
Các vết nâu có thể mờ dần khi chống nắng cẩn thận, chẳng hạn như thoa kem chống nắng phổ rộng hàng ngày. Thoa thường xuyên kem chống lão hóa hoặc kem làm mờ cũng có thể hữu ích.
Chúng có thể chứa hydroquinone hoặc chất chống oxy hóa như:
- Axit alpha-hydroxy
- Vitamin C
- Retinoid
- Cysteamine
- Resveratrol
- Vitamin E
- Các chất ức chế tyrosinase như:
- Arbutin – hydroquinone tự nhiên
- Axit azelaic
- Kojic acid.
- Chất ức chế melanosome như niacinamide (B3).
Các vết nâu có thể được loại bỏ nhanh hơn và hiệu quả hơn bằng phương pháp lột da hóa học, liệu pháp áp lạnh hoặc một số loại laser sắc tố nhắm vào hắc tố trong da. Phối hợp nhiều phương pháp điều trị thường là cần thiết.
Các thiết bị ánh sáng xanh phù hợp để loại bỏ sắc tố thượng bì bao gồm:
- Laser nhuộm xung xung được bơm bằng đèn flash
- Laser neodymium:yttrium-aluminium-garnet (Nd:YAG) Q-switched
Các thiết bị ánh sáng đỏ phù hợp có thể được sử dụng để loại bỏ sắc tố thượng bì bao gồm:
- Laser alexandrite Q-switched
- Laser ruby Q-switched
Ánh sáng xung cường độ cao có tác dụng tương tự. Laser carbon-dioxide và laser erbium:YAG làm bốc hơi bề mặt da, do đó loại bỏ các tổn thương sắc tố. Laser phân đoạn cũng có thể có hiệu quả. Gần đây hơn, laser picosecond đã bắt đầu được sử dụng để loại bỏ sắc tố thượng bì.
Kết quả điều trị bằng laser và ánh sáng có thể thay đổi nhưng đôi khi rất ấn tượng với nguy cơ để lại sẹo tối thiểu.
Với các kỹ thuật tái tạo bề mặt bề mặt, ít gây khó chịu và không mất thời gian nghỉ dưỡng nhưng thường cần phải thực hiện nhiều lần điều trị. Việc điều trị đôi khi làm cho sắc tố trở nên tồi tệ hơn do gây ra sắc tố sau viêm. Tiếp tục chống nắng cẩn thận là điều cần thiết, vì sắc tố có khả năng tái phát lại vào mùa hè.
